Bernadette McDonald "Ucieczka na szczyt"

Mimo ukończenia uczelni nazwanej imieniem Jerzego Kukuczki, przez długi czas byłam ignorantką i szerokim łukiem omijałam wiedzę na temat polskiego himalaizmu. Dopiero książka Olgi Morawskiej "Góry na opak, czyli rozmowy o czekaniu" zainteresowała mnie tematem. Teraz w moje ręce trafiła pozycja kanadyjskiej dziennikarki Bernadette McDonald "Ucieczka na szczyt", która stara się przybliżyć czytelnikom złoty wiek polskiego himalaizmu, skupiając się na największych postaciach lat 70-tych i 80-tych: Jerzym Kukuczce, Wojtku Kurtyce, Wandzie Rutkiewicz, Krzysztofie Wielickim, czy Andrzeju Zawadzie.

Każdą z postaci poznajemy od podszewki, zaczynając od dzieciństwa, kończąc na niezwykłych sukcesach w wysokich górach. Jednak natłok historii powoduje lekki zamęt w czytelniczej głowie, a poszczególne fakty mieszają się, nie pozwalając przypisać ich konkretnej osobie. I o ile traumatyczne wydarzenia, takie jak np. tragiczna śmierć brata Wandy, zapadają w pamięć, o tyle już pomniejsze fakty z życia poszczególnych bohaterów McDonald rozmywają nam się w potoku informacji.

Autorka bardzo stereotypowo wyjaśnia sukcesy polskich himalaistów. Próbuje je wytłumaczyć trudną sytuacją polityczną i ekonomiczną oraz jeszcze trudniejszą historią. Determinacja polskich gwiazd staje się wynikiem tych wszystkich czynników, które McDonald w dodatku bardzo upraszcza. Mam wrażenie, że niestety nie była w stanie wczuć się w sytuację kraju, a tym bardziej wiarygodnie jej przekazać, przez co jej opisy chwilami wydawały się wręcz groteskowe.
Drażniło mnie także pomijanie wielu istotnych szczegółów. Kiedy pisze o tragedii pięciu polskich himalaistów, którzy zginęli w 1989 roku podczas zejścia po zdobyciu Mount Everestu, wypadałoby podać przynajmniej ich nazwiska. Niestety zmuszona byłam informacji szukać w internecie. Innym przykładem niech będzie informacja o tym, że Wanda Rutkiewicz ustanowiła ośmiotysięcznikowy rekord pobity przez kobietę dopiero po 15 latach. Pytanie jakie mi się od razu nasunęło, to oczywiście nazwisko tej kobiety. W książce niestety go nie znalazłam. Zdaję sobie sprawę, że nie wszystko mogło się zmieścić w publikacji opisującej tak wielu znanych i zasłużonych himalaistów, jednak gros kwestii autorka zaledwie liznęła pozostawiając duży niedosyt.

Kwestią, której niestety nie jestem w stanie zweryfikować są błędy zawarte w tekście, a dotyczące samego wspinania. Krzysztof Wielicki podczas jednego ze swoich spotkań wspominał, że książka w środowisku jest przyjmowana z lekkim rozbawieniem, sporo tam gaf i niedociągnięć. Brak mi wiedzy, ufam jednak słowom człowieka, który w wielkim stylu zdobył koronę Himalajów i jest jednym z bohaterów publikacji.

Inną sprawą jest tłumaczenie, które miejscami wywoływało wręcz uśmiech na mojej twarzy. Niektóre zdania brzmią jakby były po prostu skopiowane z translatora, co ma niestety duży wpływ na odbiór całości. "Ucieczkę na szczyt", szczególnie na początku, czyta się dość opornie, brakuje jakiejś płynności opowieści. 

Niemniej, mimo tych wszystkich mniejszych czy większych zarzutów, o których nie mogłam nie wspomnieć, przyznać muszę, że po trudnym początku, kiedy to wielokrotnie odkładałam lekturę, "Ucieczka na szczyt" po prostu mnie wciągnęła. Dała mi spory zastrzyk wiedzy na temat złotej ery polskiego himalaizmu i wszystkich jej gwiazd. Pozwoliła mi też bliżej przyjrzeć się tym największym.

"Największym towarem eksportowym tej ery był bez wątpienia Wojtek: Wspinacz myśliciel, wizjoner i filozof."
"Charyzmatyczny Andrzej Zawada pobudzał do działania całe pokolenia polskich wspinaczy."
"Krzysztof był tygrysem ścigającym się na szczyty."
"Jurek był tym, który robił to z wdziękiem."
"W historii kobiecej wspinaczki Wanda była najbardziej znaczącą postacią."

Wyłaniają nam się portrety ludzi, którzy bez reszty oddali się swojej pasji, często realizowanej w sposób wręcz zuchwały i bezmyślny. I chociaż wydawać by się mogło, że każdy z nich miał taki sam cel, to drogi do  realizacji i motywacja często bardzo się od siebie różniły. ,Wydaje mi się też że już wtedy zanikała praca zespołowa, tak ważna w tych trudnych warunkach, a najważniejsze stawało się realizowanie indywidualnych celów.

Książkę Bernadette McDonald poleciłabym osobom o małej wiedzy na temat himalaizmu i wspinaczki. Przybliży najlepsze lata polskich wspinaczy i ich sylwetki, które rozsławiły kraj na świecie. Dowiemy się z niej o najważniejszych wejściach Polaków, poznamy też plejadę wspinaczy z całego świata. Warto sięgnąć, chociaż redakcja i tłumaczenie pozostawiają wiele do życzenia, a autorka mnóstwo spraw po prostu uprościła. Zawarła jednak dużą dawkę informacji, a także oddała swoisty hołd ludziom, którzy życie oddali górom, często tragicznie ginąc.